Stale na noże

• Która stal jest najlepsza?
• Czy nóż, na który poluję, ma dobrą stal, czy to kiepski wybór?
• Czy mój nóż będzie rdzewiał?
• Czy szybko się stępi?
• Czy będę w stanie sam go naostrzyć?
• Czy Ty też zadajesz sobie takie pytania?

Jeśli tak, ten artykuł pomoże Ci zorientować się w stalach nożowych i ich kluczowych właściwościach. W tym artykule nie znajdziesz skomplikowanych składów chemicznych poszczególnych stali ani terminologii z dziedziny metalurgii lub inżynierii. Chcę, aby te informacje były przydatne nawet dla tych, którzy nic nie wiedzą o nożach i stalach. Mam nadzieję, że to uproszczone podejście pomoże Ci wybrać odpowiedni nóż.

Kluczowe właściwości

Przy wyborze stali na nóż warto wziąć pod uwagę jego przeznaczenie.
Do przygotowywania żywności? Tutaj najważniejsze będzie zachowanie ostrości i nierdzewność.
Na wypady do przyrody? W takim przypadku przyda się stal o dużej wytrzymałości, która nie złamie się podczas rąbania drewna na ognisko, ale z drugiej strony będzie łatwa do ostrzenia, ponieważ nie masz przy sobie profesjonalnej ostrzałki.
Do codziennego noszenia? Tutaj z pewnością docenisz nierdzewność, ponieważ pot może być agresywny i szybko pojawią się na ostrzu stalowe plamy, które na pewno Cię nie ucieszą.

1. Stabilność ostrza - zdolność stali do utrzymania ostrości podczas użytkowania. Niezależnie od tego, czy używasz noża w kuchni, aby pokroić jedzenie, przeciąć sznur, rozciąć karton, czy naostrzyć patyk na ognisko, nikt nie lubi tępych noży. Właśnie tutaj docenisz stal z wyższej półki, która pozostaje ostra znacznie dłużej niż stal z niższych klas.
2. Wytrzymałość - zdolność stali do wytrzymania trudniejszych warunków użytkowania. Jeśli potrzebujesz solidnego noża, którym bez problemu zbudujesz schronienie, posiekasz drewno na ognisko lub wykonasz podobne czynności, z pewnością docenisz, jeśli nóż przetrwa to wszystko bez uszczerbku na ostrzu lub, co gorsza, złamania. Pamiętaj jednak, że do rąbania służą siekiery, a do podważania – łomy. Jeśli więc wybierasz się do babci po drewno, weź siekierę, zaoszczędzisz sobie mnóstwo pracy.
3. Nierdzewność - to cecha, którą z pewnością docenisz, jeśli używasz noża w wilgotnym środowisku lub do przygotowywania jedzenia. Jeśli myślisz, że stal zardzewieje dopiero po latach, mylisz się. Na przykład zwykły pomidor lub cytryna mogą w krótkim czasie pozostawić na ostrzu z niską nierdzewnością różne ślady – od drobnych kropek, przez przyciemnienie ostrza, po rdzewne plamy. Podobnie, jeśli nosisz nóż w kieszeni każdego dnia, pot może ozdobić ostrze podobnymi wzorami, jeśli nie będziesz o nie dbać.
4. Łatwość ostrzenia - to cecha często niedoceniana i pomijana przy wyborze noża. Kupujesz wysokiej jakości nóż z najlepszej stali, wydajesz na niego sporo pieniędzy. Przez pewien czas używasz go z radością i nie możesz go wychwalić, aż pewnego dnia zauważasz, że nie jest już tak ostry, jak byś chciał. Czy masz czym go naostrzyć? Gwarantuję Ci, że zwykła ostrzałka do stali nie wystarczy, ani kamień, którego Twój dziadek używał do koszenia trawy. Jeśli więc rozważasz noże z wyższej półki, będziesz potrzebował także wysokiej jakości systemu ostrzenia. Z drugiej strony, jeśli wiesz, że będziesz używać noża przez dłuższy czas bez możliwości jego profesjonalnej konserwacji, docenisz stal, którą można naostrzyć dosłownie na kamieniu z rzeki lub na zwykłej filiżance.
   
   
   

Idealna stal to wyważona kombinacja wszystkich tych cech na najwyższym możliwym poziomie. Ludzie od wieków dążą do stworzenia idealnej stali, a czołowe firmy stalowe nieustannie próbują przebić się w tej dziedzinie, ale idealna stal jeszcze nie istnieje. Każda cecha wyróżnia się kosztem innej, dlatego musisz zdecydować, co jest dla Ciebie priorytetem. W tym porównaniu zobaczysz, jak ogromna jest różnica między podstawowymi stalami a tymi, które są uważane za światową czołówkę.

CPM-S110V     M390     CPM-S90V     ZDP-189     Elmax     CPM-20CV     CTS-XHP     CPM-M4     CPM-S35VN

CPM-S30V     VG-10      D2     154CM     H1     N690     14C28N     1095     440C     12C27     AUS-8    

8Cr13MoV     440A     420       

CPM-S110V (Crucible Industries) USA     58-61 HRC

Nierdzewna stal proszkowa o niezwykłej stabilności ostrza i doskonałej odporności na korozję. Ze względu na niską wytrzymałość nie nadaje się na duże noże robocze, a jej ostrzenie to prawdziwa udręka.

M390 (Bohler Uddelholm) Austria        60-62 HRC

Stal proszkowa, która zapewnia doskonały poziom stabilności ostrza, wytrzymałości i odporności na korozję. To wszystko sprawia, że M390 jest jedną z najpopularniejszych stali premium na świecie.

CPM-S90V (Crucible Industries) USA      58-61 HRC

Stal proszkowa popularna głównie wśród amerykańskich producentów. Wyróżnia się przede wszystkim stabilnością ostrza. Nie jest tak wytrzymała jak M390 i trudniejsza do ostrzenia.

ZDP-189 (Hitachi) Japonia       66-67 HRC

Jedna z najtwardszych stali używanych w produkcji noży. To doskonała stal, ale rzadko używana głównie ze względu na swoją wysoką cenę.

Elmax (Bohler Uddelholm) Austria       60-61 HRC

Wysokiej jakości stal proszkowa o zrównoważonych właściwościach. W porównaniu z innymi stalami w tej kategorii, wyróżnia się zdecydowanie łatwiejszym ostrzeniem.

CPM-20CV (Crucible Industries) USA      59-61 HRC

Doskonale utrzymuje ostrość i charakteryzuje się dużą odpornością na korozję – obie te cechy w jednej stali to rzadkość. CPM-20CV oferuje jedno i drugie. Świetny wybór dla kogoś, kto szuka doskonałych właściwości tnących przy minimalnej konserwacji.

CTS-XHP (Carpenter) USA          ok. 64 HRC

Producent opisuje tę stal jako ekwiwalent 440C, ale o znacznie lepszej nierdzewności, z właściwościami tnącymi i wytrzymałością bliską stali D2.

CPM-M4 (Crucible Industries) USA         60-62 HRC

Stal proszkowa, która radzi sobie z niemal każdym zadaniem. Wyróżnia się stabilnością ostrza i doskonałą wytrzymałością. Jednak wymaga szczególnej dbałości, aby uniknąć korozji.

CPM-S35VN (Crucible Industries) USA            60-61 HRC

Stal proszkowa, będąca ulepszoną wersją S30V. Charakteryzuje się wyższą wytrzymałością, łatwiejszą obróbką i lepszym polerowaniem.

CPM-S30V (Crucible Industries) USA           58-61 HRC

Stal proszkowa zaprojektowana specjalnie do produkcji noży. Ta stal o doskonałej odporności na korozję i stabilności ostrza jest idealna do codziennego użytku oraz aktywności outdoorowych.

VG-10 (Takefu) Japonia           59-61 HRC

Tradycyjna stal japońska, znana również jako "złoty standard". Wybierając nóż z tej stali, na pewno się nie zawiedziesz, a w ostatnich latach jest ona naprawdę dobrze dostępna cenowo.

D2        59-61 HRC

Stal narzędziowa opracowana do cięcia innych stali. D2 oferuje fantastyczną wytrzymałość i zdolność utrzymania ostrza podczas ciężkiego użytkowania. Jest jednak półnierdzewna, dlatego wymaga odpowiedniej pielęgnacji.

154CM (Crucible Industries) USA            58-61 HRC

Jedna z lepszych stali stosowanych również do produkcji sztućców. Jest to w zasadzie zmodyfikowana wersja stali 440C, która charakteryzuje się niemal idealną równowagą wszystkich czterech kluczowych właściwości.

H1 (Myodo Metal) Japonia      58-65 HRC

Zdecydowanie stal o najlepszej odporności na korozję. Nóż z tej stali można zostawić w wodzie, kroić co się chce. Żadna inna stal nie wytrzymuje tak wiele w tym aspekcie. Jej jedyną słabością jest niska stabilność ostrza, ale we wszystkim innym jest doskonała.

N690 (Bohler Uddelholm) Austria         59-59 HRC

Bardzo popularna stal wśród niemal wszystkich europejskich firm produkujących noże. Jest to odpowiednik stali 440C, ale o lepszej odporności na korozję.

14C28N (Sandvik) Szwecja         58-62 HRC

Ulepszona stal 12C27 o lepszej odporności na korozję. W swojej kategorii cenowej z pewnością jedna z najlepszych stali na rynku.

1095         58-66 HRC

Najbardziej powszechnie używana stal węglowa. Doskonale się ostrzy, a osiągnięcie naprawdę ostrego ostrza jest łatwe. Jest bardzo wytrzymała, dobrze trzyma ostrość i jest cenowo bardzo przystępna. Jej słabą stroną jest niska odporność na korozję, dlatego wielu producentów pokrywa ją warstwą ochronną już od produkcji.

440C         58-60 HRC

Prawdopodobnie najczęściej używana stal na świecie. Jest popularna głównie ze względu na dobrą równowagę wszystkich swoich właściwości. Doskonały stosunek ceny do jakości.

12C27 (Sandvik) Szwecja           57-59 HRC

Doskonale nadaje się do codziennego użytku, używana przez firmy takie jak Morakniv i Opinel. Na noże za kilka euro ma naprawdę świetne właściwości. Stosunek ceny do jakości jest prawie bezkonkurencyjny.

AUS-8 (Aichi Steel) Japonia          57-59 HRC

Stal porównywalna do 12C27 lub 440C. Trochę gorzej trzyma ostrość, ale z drugiej strony bardzo łatwo się ostrzy.

8Cr13MoV (Ahonest) Chiny         57-59 HRC       

Chińska wersja AUS-8. Trochę lepiej trzyma ostrość, z drugiej strony jest tańsza. Używana do produkcji noży przez takie marki jak Spyderco, Kershaw itp.

440A         56-57 HRC

Mimo że stal ta jest obecnie używana głównie do produkcji noży z niższej półki, poza stabilnością ostrza ma inne właściwości na bardzo dobrym poziomie.

420           54-56 HRC

Najbardziej podstawowa i najtańsza stal używana do produkcji noży. Większość tanich i bezmarkowych noży jest wykonana właśnie z tej stali. Jeśli jednak nie przeszkadza Ci konieczność ostrzenia noża prawie codziennie, docenisz inne właściwości tej stali.

Rankingi kluczowych właściwości

```